Gerard Pareja
Matud pas among maestra niadto sa speech 101 wala sa atong pinulongan ang “che” nga sound. Pero nganong makaingon man tag “che” kon dunay iro nga moduol nato.
Mitubag siya nga kita rang taga dakbayan nga na expose o nakabati na sa mga langyaw nga sinultian ang nakahibawo niani. Kay sa mga lagyong lungsod kuno, “si” man ang pulong gamiton pagbugaw sa iro.
Ako lang gi “che” ang spelling niani kay kon i –“chi” ko kini masaypan unya kini nga Greek nga kon paminawon mahimong “khai.” Sama sa Beta Chi.
Apan si “che” dunay apilyedo niadto, ang “na lang.” Ambot kon naka abot pa kamo sa sikat nga expression sa 60s nga “che na lang.”
Daghan ang miingon nga dunay cultural dimension kining maong expression ug sa ingon dili ma translate.
Pero sa di pa nato lalison kining maong punto ato sang ilailahon si “na lang.”
Sa ako lang na matikdan, gamiton ang nalang kon dunay pagkunhod sa balor. S
ama panaglitan kon may mosyagit o msibya nga “tag 20 sa una tag 9 na lang…hurry while supply last.”
Mahimo usab kining gamiton agig panaway ug pangyamiid. “Sus ang ga awto sa sa una nga di gyud molingi kusog na kaayo mo pahiyum karong ga trisikad na lang.”
O mahimo sang madungan mo kini sa agrisibong manindahay: “Uy, nahutdan tag stock adto. Kini na lang mas epiktibo ka ni. Wa gyuy nagmahay ani.”
Apan unsa may mahitabo kon mag magkuyog ang “che” ug “na lang?”
Dunay mga mipasiaw og translate niani ngadto sa “che only” ug “not worth a che.”
Apan kon dawaton ta nga ang “che” sama sa “si” gamiton alang pagbugaw o pagpahawa sa iro ug sa uban pang wa mauyuni makaingon kita nga ang “che na lang” usa ka slang sa “pahawa na lang” o “padaplin na lang.” Susama kini sa late 90s nga pasiaw nga “idol ayg duol” ug “Robin Padaplin.”
Mao nga alang kanako ang saktong Ininglis sa “che na lang mao ang “get lost!”
Apan wa nakoy nadungan karong mga panahuna nga migamit sa “che na lang.”
Daw di ko makatuo nga nawala ang kini sa atong bokabolaryo.
Daw mikuyog ang “che na lang” kanila ni “wa ka kuyape” ug “LKK kang daku” ngadto sa lugar sa kalimut. Duna ba kahay record ang atong mga historian nga once upon a time daghang mga bisdak nga migamit sa “che na lang.”
Maura mag gi “che na lang” ang “che na lang” sa mga millennials.