Dunay mga kwaknit nga mosakdap ingkib sa among mga bayabas diri sa Mambaling. Apan sa akong pipila na ka dekada nga pagpuyo diri, katulo ra ko makakita kanila.
Ug ka-usa ra ko makakita og usa kanila sa buntag. Gatuwad kini nga ga bitay sa among rubber tree niadto. Gisuwayan namo kini pagdakop ginamit ang sibot apan abtik kining naka-ikyas.
Nahurot na og kamatay ang among mga rubber tree human sa bagyong Ruping apan madunggan gihapon nako ang tingog sa mga kwaknit ug kada sayo sa buntag, daghan gihapong mga bayabas nga kinuhaan na og mga liso ang mag katag sa among tugkaran. Posibling langam ang nanuhik niani apan dili man kaayo manghagdaw ang mga langgam sa kangitngit sa kagabhi-on.
Ang mga buta lang sama sa kwaknit ang maka maniobra bisag walay hayag.
Buta ang kwaknit ug ang ilang gigamit nga giya sa ilang paglupad ug ingon man sa ilang pagpangitag pagkaon mao ang “echo location” – ang banda ug alingawngaw sa ilang tingog.
Hinungdan nga saba kayo kini sila kon magtapok. Wala sila maglibakanay, naniguro lang sila nga di sila magkapakong.
Nakalimut akog kinsay mi-ingon nako niani apan matud pa niya usa sa tima-ilhan nga maayo ang kahimtang sa inyong palibut, sa inyong mga tanum ug kakahuyan kon paga-bisitahon kinig mga kwaknit.
Usa sa di nako makalimtan sa among pagbisita sa Poro, Camotes, mao ang mga dagkong kwaknit, og sa ako pang higala nga si Aldo, Kabug. May kahoy didto nga inig ka kilum-kilum sakdap-sakdapan sa mga kabug. Ug sa pagpauli namo may kabug nga nibangga sa among windshield.
Nasipyat ang iyang echolocation pagkalkulo sa approaching vehicle. Pobreng kabug nag techno glitch, intawn.
Apan mas luoy ang mga kabug sa Africa kay karnehon man sila.
Tungod tingali sa kawad-on sa lagyong lungsod didto mangayam silag mga ihas nga sayop sama sa unggoy, bitin, ilaga ug kabug para makaon. Bushmeat maoy generic nga tawag nila ning karne nga gikan sa mga ihas nga hayop.
Ang wa lang nila mahibaw-i nga carrier diay sa makalilisang nga sakit nga Ebola kining mga kabug.
Ang unang namatay (December 6 2013 sa Gueckedou, Guinea) ug gituohang tinubdan ning bag-o karong pagkatap sa Ebola mao ang usa ka dos anyos nga batang babae nga kang kansang pamilya nangayam og duha ka klase nga banug nga carrier sa Ebola.
Dili mamatay ang kabug sa Ebola apan mahimong mapasa kini nila sa mga tao nga mokaon kanila ug sa mga unggoy nga mokaon sa ilang salin nga prutas.
Ambot kon may Ebola ba ang atong mga local nga kabug ug kwaknit apan maayo tingaling di na lang ni nato sila hilabtan ug mag-mantiner na lang tag buwad ug sardinas.