Tuwad na daan. Wordplay kini sa kang P-Noy nga “tuwid na daan” slogan, nga sa Ininglis pa “straight path.” What a difference a vowel makes! Pinaagi sa pag-ilis sa “i” ug “a”, nahimong Binisaya ang Tinagalog ni P-Noy. Ug nga gikan sa usa ka passive phrase, nahimo na kini nga imperative sentence. “Bend over!” o “bend over already” ang mahimong Ininglis na niani. Yep, murag porn movie.
Nakuha ko kining “tuwad na daan” sa usa ka reply kabahin sa artikulo sa second anniversary sa bagyong Yolanda sa atong nasod, specifically sa Tacloban, Leyte, nga migawas sa Yahoo. Kon mahinumdoman, Nov. 8, 2013 ang padagsa ni Yolanda sa atoa.
Sa usa ka call center, may mga batan-on nga nangutana kanako kon unsa gyud kunoy kahimtang niadtong panahon sa martial law. Giingnan ko sila nga kay wa man koy paryente ug higala nga gidakop, gi-torture ug gipatay niadtong higayona, dili ko maka sugilon kanila sa kahadlok ug kasakit nga nahiagoman niadtong mga nabiktima o ba kaha dunay mga paryente ug kaila nga gipang torture ug gipamatay.
Susama ra nga kon dunay mangutana kanako kabahin sa Yolanda, dili ko makahatag sa tinuoray nga hulagway sa kapait sa katalagman nga nahiaguman sa mga tawo nga didto nanimuyo sa giagian sa bagyo. Makalilisang man gani kon sa TV ug sa Internet mo lang makit-an ang ilang nahiagoman, unsa na kaha kon didto ka ug usa ka kanila?
Duha na ka tuig ang milabay human sa maong katalagman, apan gamay ra ang mga pinuy-anan nga napabarog og balik sa Tacloban. May taho nga tungod niani, daghang mga babaye nga nanimuyo lang sa ubang kabalayan ang gipanglugos. Ug dunay miingon nga imbis siguruon ang pag-relocate sa mga wala nay pinuy-anan, giuna hinuon sa kagamhanan ang pagtukod og seawall nga mobabag sa dagat. Maayo ang tumong sa gobyerno pero miingon ang uban nga kon mahinumdoman, wala makatabang ang seawall sa Japan sa pagbabag sa dagat nga misulod sa ilaha. Ug nga gani, mas taas pa man kadtong ilang paril kon itandi sa gitukod karon sa Leyte.
Mga kapin na sa 20 ka tuig ang milabay, nakaadto ako sa Siargao, Surigao del Norte, ug nangutana ko sa mga taga didto kon unsa ka taas ang mga bawod nga patungan sa mga surfers. Miingon sila nga ang kinatas-an nga bawod may gitas-on nga motupong sa duha ngadto sa tulo ka simbahan. Pagpadulong sa Yolanda sa ato, misibya ang gobyerno nga dunay storm surge nga mahitabo, pero walay mihulagway kon unsa kining klasiha sa mananap. Kon may miingon pa lang nga kining storm surge molapaw pas tulo ka simbahan ug makaalsa kinig pipila ka mga barko, nanglayas na unta ang tanan palayo sa baybayon. Niadtong miaging semana, duna pay unom ka lawas (kalabera na lang) nga nakit-an nga duha ka tuig na nga natabunan sa mga kahoy. Dugang kini sa 3,750 nga gikatahong nangamatay. Ug daghan pa ang wala makit-i.
Usa sa nabuhat sa Yolanda mao ang pagpakita sa Achilles’ heel o weakness sa pamunoan ni P-Noy nga mao ang kakuwang sa disaster preparedness. Mao nga duha ka tuig human niagi ang maong katalagman, dunay mi comment ubos ning maong artikulo sa Yahoo og “Happy Anniversary Mar Roxas.”