Ang nakalahi kanatong mga tawo ug sa unggoy mao nga duna silay ikog ug nga ang atong kumagko buwag gikan sa atong laing upat ka tudlo. Matud pa, kining pagbuwag sa atong kumagko maoy nakapabuwag kanato sa ubang hayop.
Kay kini kuno maoy hinungdan nga makabitbit kitag hinagiban. Lisud bitaw ikupot og sundang, silhig, bunal, bolpen, pusil ug uban pa. Labi na gyung lisud ang pag-text.
Hinuon, sagdi la’g dili kahibawo mo-text ang unggoy kay kahibawo man sad sila mobitay sa sanga sa kahoy ginamit ilang ikog. Di man ta kahimo kay wa man tay ikog.
* * *
Tingali nakadungog na kamo niani:
Amigo: Bay, ka-bright gud anang imong unggoy. Na, karon pa gyud ko kitag unggoy nga moduwag chess.
Higala: Bright ba uroy. Sa upat namo ka duwa, ka usa ra na kadaog.
Amigo: Aw, ay lag kumpyansa, ha. Kay basig pildihon ka anag best of seven.
* * *
Usa ka termino alang sa mga mosuon-suon bisag kahibawo sa ilang gisuon mao ang “monkey see monkey do.”
Hinuon duna say mga unggoy nga mo “refuse to see.” Sama nianang sikat nga imahen sa tulo ka unggoy nga patung-patung sa matag usa. Dunay mitaptap sa iyang mata. Samtang may lain usab nga mitaptap sa iyang dalunggan ug ang ikatulo nga mitabon sa iyang baba. Gikan diay sa Japan ang original nga imahen ning tulo ka unggoy nga gitawag nilag
Three Wise Monkeys. Apan sa West, gihimo silang pasumbingay sa mga nagpaka buta-bungol. Nahimo silang hulagway sa mga pulong nga “see no evil, hear no evil, speak no eveil.”
* * *
Nag-inunggoy-unggoy kita karon kay may pagsulod ning Tuig sa Unggoy alang sa Chinese Lunar calendar. Fire Monkey kuno karong tuiga. Unsa kahay mahitabo nato? Tingali ang karong tuiga mosuon sa kinaiya sa unggoy nga giingong sipat, hingamigo, madasigon, maayo mangitag solusyon, dawo, madudahon, hambugiruon ug dali masina.
Hinuon usa ra man ka kinaiya ang mahinumdoman ko sa among unggoy. Kadtong mamaak siya’s bagulbagul dihang iyaha kong hingut-an ug wa na siyay kuto nga makit-an.
Tingali kay sipat man sama sa unggoy si Donald Trump maong nagtuo ang usa ka mananag-an nga iya karong tuig ug nga siya ang sunod nga pangulo sa Estados Unidos. Sa ato kaha nga mga presidentiables, kinsa may pinaka sipat o may pinaka-unggoy og batasan?