Karong adlawa sugdan na ang Western Conference finals sa NBA tali sa Oklahoma City (OKC) Thunder ug sa defending champions Golden State Warriors.
Niadtong bag-o pa silang Kevin Durant ug Russel Westbrook sa OKC, nakurat ang Los Angeles Lakers ni Kobe Bryant sa ilang abilidad. Mao nga mikomplimento si Bryant sa ilang dinuwaan. Gihuwat ni Bryant ang duha nga moagi sa tunnel paingon sa ilang locker room ug pag-aagi nila, giingnan sila ni Bryant og “I want to beat your asses, motherf***rs.”
Sa kultura sa NBA, ang gihimo ug gisulti ni Bryant usa ka pagdayig. Ug nalipay ang duha ka OKC players niani. Hunahunaa kuno kon ang usa ka wala makasabot sa ilang kultura ang mosuway pag-interpret niani. Labi kon literal ang iyang paghubad sa gipanulti ug iya kining gisuwat isip taho.
Malagmit ingon niani ang mogawas: Kobe Bryant of the the Los Angeles Lakers physically threatened two Oklahoma City players and accused them of having sex with their mothers. Ug kon kahibawo siya mo-Binisaya unya wa siyay alamag sa kultura sa NBA, malagmit moingon siya og “Buot bunalan ni Laker Kobe Bryant ang lubot nila Kevin Durant ug Russel Westbrook sa OKC Thunder ug giakusahan niya ang duha sa pakighilawas sa ilang mga inahan.”
Niadtong dekada 80, nakatrabaho kog kadiyot sa Bacolod area. Common didto ang expression nga “Yudi!” Madunggan mo kini hapit bisag asa ug hapit tanan mosulti niani.
Samtang nagsakay ako og jeepney didto, dihay usa ka kindergarten nga batang babaye sa akong atbang nga mipakita sa iyang perfect nga score sa exam ngadto sa iyang tiyo. Miingon ang iyang tiyu og “Yudi!”
Ang “Yudi” gikan sa “yudiputa” (duna kini mga variation sama sa “yudipunggol” ug “yudipoga”) nga gikan sa Kinatsila nga ijo de puta nga SOB sa Ininglis pa. Imagine-na ang usa ka literal report sa maong hitabo sa sulod sa jeepney. Malagmit ingon niani: “Usa ka batang babaye ang gihinganlan sa iyang uyuan og anak sa burikat human kini mopakita sa iyang perfect nga score sa exam.”
Ang punto lang nako mao kini: Language is idiomatic and nothing happens in a vacuum. Mao nga alang sa hangtud karon dili pa buot mosabot sa gisulti ni Duterte dihang gatan-aw kini sa gipatay nga rape victim, ayaw i-literal ang iyang giyawit. Ang iyang “naunhan pa kos mga buang” wala magpasabot nga gusto siyang mag-unag rape sa maong biktima. Kon suhito kas kultura sa habagatang bahin sa nasod, mao kini ang buot niya ipasabot: “Yawa ra! Mas mangtas pa diay mo nako.”
Susama ra nga dili madawat ni manunulat Kurt Vonnegut ang literal nga pagsabot sa giingon ni Kristo ngadto kang Hudas nga “the poor shall always be with us.” Giingnan man gud si Kristo ni Hudas nga mas maayo pag gihatag ngadto sa mga pobre ang gigasto para sa lana nga gipahid ni Magdalena ngadto sa iyang tiil. Ug gitubag siya ni Kristo nga pasagdi lang na ang mga pobre kay di na sila mawala. Alang kang Vonnegut, kon i-literal kini pagsabot, ang maong mga pinulungan sukwahi sa karakter ni Kristo.
Mao nga gi-interpret kini ni Vonnegut nga usa ka private joke ni Kristo ngadto kang Hudas nga ang tinuoray nga mensahe mao: “ayaw na lang ta anang imong pagdapig sa pobre kay kahibawo kong gibaligya nako nimo.”